EŞLERİN BOŞANMALARI HALİNDE EVCİL HAYVANLARININ DURUMU

EŞLERİN BOŞANMALARI HALİNDE EVCİL HAYVANLARININ DURUMU

Günümüzde eşlerin birliktelik aşamasında evcil hayvan sahiplendiğini görmekteyiz. Bu aşamada sorunlar yaşanmamakta olup genelde ayrılık veya boşanma sürecinde sorunlar ortaya çıkmaktadır. Peki bu süreçte bu hayvanların durumu ne olacaktır. Bu yazıda yukarıdaki soruya, çeşitli yön ve açıdan bakarak, cevabı siz okurlar ile de paylaşacağım. Türk Hukukunda Hayvan Hakları: Hayvanlar için 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu düzenlenmiş olmakla birlikte hayvanlar hala eşya (taşınır mal) konumundadırlar. Boşanma esnasında taşınır eşya eşler arasında kişisel/edinilmiş mal kapsamında değerlendirilmektedir. Aynı zamanda Türk Hukuku’nda evcil hayvanlar eşya oalrak Kabul eidlmekle birlikte Türkiye, Ev Hayvanlarının Korunmasına Dair Avrupa Sözleşmesi’ne taraf olmuş ve 2003 yılında sözleşmenin uygun bulunması ile Türk mevzuatları kapsamına alınmıştır. 2004 yılında 5199 sayılı Hayvanları Koruma Kanunu ve 2166 sayılı Uygulama Yönetmeliği çıkarılmıştır. Boşanma davalarına ilişkin bir değerlendirme yapmak gerekirse evcil hayvanların eşya statüsünden çıkarılması halinde velayet hükümleri uygulanabilecektir. Boşanma aşamasında evcil hayvanın kimde kalacağı hususunda zilyetlik önemli bir yere sahiptir. Kişinin evcil hayvan üzerinde zilyetliğini ileri sürmesi için öncelikle onu ilk bulanın kendisinin olduğunu isbat etmesi gerekmektedir. Satın alınan evcil hayvanlar konusunda durum kolaydır. Evcil hayvanı kim satın aldıysa mülkiyet hakkını elinde bulundurduğundan dolayı evcil hayvanın kendisine ait olduğunu ve bu sebeple kendisinde kalması gerektiğini öne sürmektedir. Eğer bir sokak hayvanının sahiplenilmesi ve barınaktan alınması söz konusu ise evlat edinme (sahiplenme) iradesini ilk elinde bulunduran evcil hayvanın zilye olacağından ve Medeni Kanun’un 985. maddesine esasen maliki sayılacağından dolayı evcil hayvanın kendisinde kalması gerektiğini ileri sürebilecektir.

Uluslararası Hukuk’ta Hayvan Hakları: Uluslararası Hayvanlar Hukuku, hayvanların yaşam hakkı, refahı ve korunması ile ilgili kuralların devletlerarası düzeyde düzenlenmesini ifade eder. Bu alan doğrudan veya dolaylı olarak hayvanların haklarını, korunmasını ve sömürülmesini sınırlandırmaya yönelik hukuki düzenlemeleri kapsar. Uluslararası düzeyde mevcut olan başlıca anlaşmalar ve kurumlar:

1. Avrupa Konseyi Sözleşmeleri: • Avrupa Konseyi Ev Hayvanlarının Korunmasına Dair Sözleşme (1987) nitekim Türkiye de bu sözleşmeye tara ır. Evcil hayvanların refahını hedefler. • Hayvanların Uluslararası Taşınmasında Korunmasına İlişkin Avrupa Sözleşmesi

2. CITES (1973) – Nesli Tehlike Al nda Olan Türlerin Uluslararası Ticare ne İlişkin Sözleşme: • Hayvan ve bitki türlerinin uluslararası care ni düzenler. Türkiye taraf devletlerdendir.

3. Birleşmiş Milletler ve FAO: • Doğrudan “hayvan hakları”na odaklanmasa da, sürdürülebilir tarım, hayvancılık ve biyoçeşitlilik gibi konularla dolaylı düzenlemeler yapar.

4. Dünya Hayvan Sağlığı Örgütü (WOAH - eski adıyla OIE): • Hayvan sağlığı ve refahı üzerine uluslararası standartlar belirler.

Boşanma Aşamasında Evcil Hayvanların Hukuki Durumu:

Hukuki olarak, evcil hayvanlar daha çok mülk olarak değerlendirilirler ve diğer mallar gibi paylaşılması gerekir. Bu sebeple, evcil hayvanların boşanma sırasında paylaşımı hem duygusal hem de hukuki yönden dikkatle araş rılmalıdır. Boşanma, birçok yönden karmaşık bir süreçtir. Taraflar arasındaki varlıkların ve yükümlülüklerin paylaşımı, maddi ve duygusal açıdan zorlayıcı bir süreçtir. Son zamanlarda dünyada olduğu gibi Türkiye‘de de birçok kişi evcil hayvan sahiplenmektedir. Boşanma halinde evcil hayvanların hukuki statüsünün nasıl düzenleneceği her daim merak edilen konu olmuştur. Dünya çapında ve hatta Türkiye’de bile konu başlık haline gelmiş emsal davalar mevcuttur, ileride bunlara da değineceğiz. Boşanma sürecinin bir parçası haline gelen evcil hayvanların paylaşımı boşanacak taraflar için önem arz etmektedir. Evcil hayvan sahipleri minik varlıkları aile üyeleri gibi görmektedirler. Bu sebeple boşanma durumunda evcil hayvanların kiminle kalacağı veya nasıl paylaşılacağı sorusu, eşler arasında uyuşmazlığa sebep olabilmektedir. Boşanma durumunda evcil hayvanların paylaşımı tarafların anlaşma yapma yeteneğine bağlı olarak değişebilir. Bu hususta anlaşılmazlık yaşanması halinde, mahkeme kararı gerekecektir. Evcil hayvanların paylaşımıyla alakalı mahkeme kararları genellikle evcil hayvanın kim tara ndan alındığı, kim tara ndan bakıldığı, hangi taraftan daha fazla vakit geçirdiği ve hangi taraftan daha fazla mali sorumluluk taşıdığı gibi faktörlere dayanır. Ve değinmeliyiz ki bu süreç boşanma davasının anlaşmalı ve ya çekişmeli olmasına göre değişiklik göstermektedir. Anlaşmalı boşanma sürecinde taraflar evcil hayvanların paylaşımı hususunda bir anlaşmaya varabilirler. Bu konuda, evcil hayvanın hangi taraftan yanında kalacağına veya nasıl paylaşacağına dair ayrın lar boşanma anlaşmasına dahil edilir. Anlaşmalı boşanma davasında evcil hayvan kendisinde kalmayan tara an, evcil hayvanın bakım ve masraflarını karşılmak amacıyla nafaka talep edilebilir. Çekişmeli boşanma davasında evcil hayvanların paylaşımı daha karmaşık bir süreç haline gelir. Evcil hayvan paylaşımında öncelikle 2022 yılında zorunlu hale gelen mikroçip tak rma uygulamasını dikkate almak gerekmektedir. Zira mikroçip taktırılan hayvanların bir kimlik belgesi mevcut olmaktadır ve bu belgede hayvanı sahiplenilme bilgileri bulunmaktadır. Bu durumda hayvanın mikroçipi sahibini göstermektedir. Evcil hayvan, boşanan taraflardan hangisi üzerine kayıtlı ise öncelikli olarak o taraf üzerinde kalmaya devam edecektir. Çekişmeli boşanma davasında evcil hayvanın paylaşılmasında 3 temel faktör bulunmaktadır:

1. Evcil hayvanın sahibinin tespi gereklidir. Evcil hayvanı kimin satın aldığına, çipte kimin adının geçtiğine ve hangi tarafın ana bakıcı olduğuna bakılacaktır.

2. Hayvanın zilyetliği hangi tara a olduğu belirlenir. Evcil hayvanlar genellikle mülk olarak nitelendirilirler. Evcil hayvana çoğunlukla bakan ve bakımını yerine getiren eş hayvanın sahibi olarak sayılacaktır.

3. Evcil hayvanlar için ru ni devam ettirmek. Boşanma gibi karmaşık süreçlerde evcil hayvanlar açısından ru ni devam e rmek önemlidir. Buna düzenli yemek saatleri, yürüyüşler ve oyun zamanları dahildir. Hayvanın bakımını, gözemini ve korunmasını hangi tara n yap ğına bakılacaktır.

Yine evcil hayvanların, TMK 226/2 maddesi gereği, kanun önünde taşınır mal statüsünde olmasından kaynaklı olarak taraflardan biri evcil hayvanın yanında kalmasının üstün menfaa ne uygun olduğunu ispat ederse alım hakkına sahip olabilecektir. Burada önemli olan iki husus vardır. Birincisi taraflardan birinin evcil dostumuza tek başına malik olmadaki üstün yararının yanı sıra evcil dostumuzun da üstün yararına uygun olmasıdır. İkincisi ise alım hakkı tanınan tara n karşılığını ödemiş olmasıdır. Ancak bu iki şartın beraberce sağlanması durumunda evcil hayvanın yanında kalmasının üstün menfaa ne olduğununu ispat eden tarafa alım hakkı tanınabilecektir. Üstün yararın ispa ise uygulamada şu şekildedir. Evcil hayvanla kurulan duygusal ve manevi bağ, müşterek çocukla evcil dostumuz arasında kurulan bağ, yoğun ve düzensiz iş haya nedeniyle diğer tara n evcil hayvan ile ilgilenemeyeğinin ispa ya da bir uzman görüşünün mahkemeye ibrazı ile sağlanabilmektedir. Yurtiçi ve yurtdışında bu husus üzerinde açılmış emsal davalar da mevcut olduğundan bu konunun önemini göz önünde bulundurarak bu yazıda ele aldık. Örneğin; TMZ’nin haberine esasen Britney Spears ve ayrı yaşadığı eşi Sam Ashgari çekişmeli boşanma davalarının ortasında beş köpeğini nasıl paylaşacakları hususunda anlaşmaya varmışlardı. 29 yaşındaki eski kişisel antrenörün, 2021 yılının Ekim ayında “Toxic” şarkısı için koruma olarak sa n aldığı çi in Doberman’ı Porsha'nın ar k tek sahibi olduğu medyaya yansımış . Spears ise dört köpeğin tam zamanlı velayetini alacak . Bunlar; Sawyer adında bir Avustralya Çoban Köpeği, Hannah adında bir Yorkie ve diğer iki küçük köpek . Yayın kuruluşu, her iki taraftan da köpeklerin nasıl paylaşıldığına dair anlaşmadan “mutlu” olduğunu bildirdi. Daily Mail’e verdiği ropörtajda 41 yaşındaki Spears ‘ın köpeklerinin velaye ni ayrı yaşadığı kocasına vermeyi redde ğini söylemiş . Bu yazıda çok bilinmeyen ama uygulamada azımsanmayacak kadar rastlanan bir konuya kısaca değindim. Bu konu çok sayıda mevzua ve uluslararası sözleşmeyi içinde barındırdığı için oldukça karmaşıktır. Bu sebeple boşanma aşamasında ve ha a öncesinde mutlaka bir uzmana danışılması gerekecektir.

Referanslar:

Türk Medeni Kanunu

Boşanmada evcil hayvanların velaye / Elmira Mammadli/ İstanbul Üniversitesi

Hayvanları koruma 5199 sayılı kanun

Ev hayvanlarını korunmasına dair Avrupa sözleşmesi