KAMULAŞTIRMASIZ HUKUKİ EL ATMA DAVALARI

İlgili kanun maddesi;

“3194 sayılı İmar Kanunu Madde 10: Belediyeler; imar planlarının yürürlüğe girmesinden en geç 3 ay içinde, bu planı tatbik etmek üzere 5 yıllık imar programlarını hazırlarlar. Beş yıllık imar programlarının görüşülmesi sırasında ilgili yatırımcı kamu kuruluşlarının temsilcileri görüşleri esas alınmak üzere Meclis toplantısına katılır. Bu programlar, belediye meclisinde kabul edildikten sonra kesinleşir. Bu program içinde bulunan kamu kuruluşlarına tahsis edilen alanlar, ilgili kamu kuruluşlarına bildirilir. Beş yıllık imar programları sınırları içinde kalan alanlardaki kamu hizmet tesislerine tahsis edilmiş olan yerleri ilgili kamu kuruluşları, bu program süresi içinde kamulaştırırlar. Bu amaçla gerekli ödenek, kamu kuruluşlarının yıllık bütçelerine konulur.”

Görüldüğü üzere Kanun koyucu kanunu yaparken mülkiyet hakkını zedelememek için gerekli tedbiri almıştır. Ancak verilen süre içinde kamulaştırma yapılmadığı takdirde ne olacağı, bir başka tabirle kanun hükmüne uyulmadığı takdirde uygulanacak müeyyide (yaptırım) tayin edilmediğinden sorunlar birikmiş ve kamu imkanlarını zorlayan bir noktaya gelmiştir.

Yargıtay Hukuk Genel Kurulu 15.12.2010 gün ve 2010/5-662 E. 2010/651 K. sayılı kararında, mülkiyet hakkının özüne dokunacak şekilde tasarrufu hukuken kısıtlanan taşınmazların bu durumunu kamulaştırmasız el atma olarak kabul etmiştir. Bu karardan sonra, İmar planlarında umumi hizmetle ayrılan (park, okul yeri, yol vs.) kısıtlı alanlarda kalan taşınmazların malikleri, beş yıl içinde kamulaştırılmaması halinde ilgili idare aleyhine dava açmak, mülkiyet hakkını idareye bırakarak taşınmazın bedelini talep etmek hakkını elde etmişlerdir.

Fiilen el atılmadığı halde, hukuken serbest tasarrufun kısıtlanması sebebiyle bu tür kısıtlamalara hukuki el atma denilmiştir.

Hukuki El Atmanın Şartları

 1. Uygulama imar planlarında (1/1000 ölçekli) umumi hizmetlere ve resmi kurumlara ayrılmak suretiyle taşınmazın, genel ve düzenleyici bir işlem olan imar planıyla kamu hizmetine tahsis edilmiş olması,

2. Uygulama imar planın kesinleştiği tarihten itibaren ilgili kurumca 5 yıl içinde ayrılma amacına uygun olarak planda öngörülen kamulaştırma işlemlerinin yapılmamış olması,

3. Malikin mülkiyet hakkının süresi belirsiz şekilde kısıtlanması,

4. Bu idari işlem ve eylemden mülk sahiplerinin zarar görmesi.

Hukuki El Atma Davalarında Davacı

İmar planlarında kamuya tahsis edilen alanda kalan ve imar planının kesinleşmesinden itibaren üç ay içinde yapılan imar programlarına alınmayan ve beş yıl içinde amaca uygun şekilde kamulaştırılmayan taşınmazların malikleri bu davaları açabilirler. Tapu malikinin vefat etmesi halinde aynı haklar mirasçılar tarafından kullanılabilir.

Hukuki El Atma Davalarında Davalı

3194 sayılı İmar Kanununun 10. maddesine göre, belediye imar planı içinde kalan, beş yıllık imar programına alınan, kamu kuruluşlarına tahsis edilen, ilgili kamu kuruluşlarına bildirilen alanlarda kalan taşınmazların ilgili yatırımcı kamu kuruluşları tarafından kamulaştırılması gerekir. Beş yılın sonunda Kamulaştırma işlemi yapılamayan taşınmaz sahipleri ilgili yatırımcı kamu kuruluşu aleyhine bedel davası açabilirler.

Av. Selçuk ENER-Stj. Av. Ahmet Talha SOYDAN