SÖZLEŞMELİ PERSONEL

Yazar: Selçuk Ener

08.11.2022 13:45:39

SÖZLEŞMELİ PERSONEL

657 Sayılı Devlet Memurları Kanunu’nun 4.fıkrası gereğince kamu hizmetleri memurlar, sözleşmeli personel, geçici personel ve işçiler tarafından yürütülür. Kamu hizmetlerinin yürütülmesinden sorumlu olan bu kişiler kamu personeli olarak kabul edilir ancak her birinin kendine özgü ayrı mevzuatları bulunmaktadır. Biz bu yazımızda kamu personeli statüsünde olan sözleşmeli personel kavramının ne olduğunu, bu kişilerin ne gibi haklara sahip olduklarını ve memur olarak görev yapan diğer kamu personellerinden hangi noktalarda farklılıklar gösterdiğini Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslar başlıklı düzenleme doğrultusunda inceleyeceğiz.

SÖZLEŞMELİ PERSONEL NEDİR?

Sözleşmeli personel 14/07/1965 tarihli ve 657 sayılı Devlet Memurları Kanununun 4 üncü maddesinin (B) fıkrası hükmü uyarınca:

Kalkınma planı, yıllık program ve iş programlarında yer alan önemli projelerin hazırlanması, gerçekleştirilmesi, işletilmesi ve işlerliği için şart olan, zaruri ve istisnai hallere münhasır olmak üzere özel bir meslek bilgisine ve ihtisasına ihtiyaç gösteren geçici işlerde, Cumhurbaşkanınca belirlenen esas ve usuller çerçevesinde, ihdas edilen pozisyonlarda, mali yılla sınırlı olarak sözleşme ile çalıştırılmasına karar verilen ve işçi sayılmayan kamu hizmeti görevlileridir.

İlgili kanun hükmü uyarınca sözleşmeli personeller çeşitli kamu kurumlarında çalışan ancak işçi veya memur olarak kabul edilmeyen personeller olarak kabul edilebilir. Memur ve işçi olarak kabul edilmedikleri için memurların ve işçilerin haklarını ve yükümlülüklerini belirleyen gerek Devlet Memurları Kanunu gerekse İş Kanunu hükümlerinden bağımsız olarak başka bir düzenleme ile hak ve sorumluluklarının çerçevesi belirlenmiştir.

Sözleşmeli personel olabilmek kanun aradığı bazı kriterler bulunmaktadır. Bunlar:

– TC vatandaşı olmak,

– Belirli suçlardan ceza almamak,

– Kamudan yasaklı olmamak,

– KPSS' den en az 70 puan almış olmak

Genel şartlar olarak kabul edebileceğimiz bu şartların yanında aynı zamanda yabancı dil, eğitim seviyesi, deneyim gibi bazı kriterler de pozisyona göre değişiklik gösterebilecek olan diğer kriterlerdir.

SÖZLEŞMENİN SÜRESİ NE KADARDIR?

Sözleşme süresi mali yıl ile sınırlıdır. Mali yıl her yıl devlet bütçesinin hazırlanıp yürürlüğe girmesinden başlayarak uygulanan bir yıllık süredir. Sözleşme o bir yıllık süre için geçerlidir, sözleşme bitiminde personelin çalışmaya devam edip etmeyeceği işin mahiyetine göre farklılık gösterebilmektedir.

SÖZLEŞMENİN SONA ERMESİ

Personel ile yapılan sözleşmenin sona ermesi halinde sözleşmenin yenilenmesi gibi bir mecburiyet bulunmamaktadır. Personel ile çalışılmaya devam edilmek istenmesi veya bir personele ihtiyaç duyulması halinde sözleşme yenilenebilecektir. Ancak idarenin sözleşme yenilememe tasarrufu dikkate alındığında sözleşme bitim tarihinde personel ile olan iş ilişkisini sonlandırma hakkı bulunmaktadır.

SÖZLEŞMENİN FESHİ DURUMLARI

Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslar adlı düzenlemenin Ek md.6 ‘ da yer alan düzenlemesinde sözleşmenin hangi hallerde feshedilebileceği düzenlenmiştir. İlgili madde uyarınca

Personelin;

a) İşe alınma açısından gerekli olan niteliklerden herhangi birini taşımadığının sonradan anlaşılması,

b) İşe alınma açısından gerekli olan niteliklerden herhangi birini sonradan kaybetmesi,

c) Sözleşme dönemi içerisinde mazeretsiz ve kesintisiz üç gün veya toplam on gün süreyle görevine gelmemesi,

ç) Hizmet sözleşmesinde belirtilen koşullara uymaması nedeniyle bağlı bulundukları yöneticileri tarafından yazılı olarak uyarılmasına rağmen söz konusu koşullara uymama halinin tekrarlanması, (Danıştay 12. Dairesinin 10/12/2014 tarihli ve E:2011/6048, K:2014/8538 sayılı kararı ile iptal edilmiştir.)

d) Hizmetinin gerektirdiği pozisyona ihtiyaç kalmaması,

e) Bir proje kapsamında işe alınması durumunda istihdam edildiği projenin tamamının veya proje bölümlerinin sözleşmede öngörülen süreden önce tamamlanması,

f) (Ek: 20/02/2017-2017/9949) Terör örgütleriyle eylem birliği içerisinde olması, bu örgütlere yardım etmesi, kamu imkan ve kaynaklarını bu örgütleri desteklemeye yönelik kullanması ya da kullandırması, bu örgütlerin propagandasını yapması,

hallerinden herhangi birinin gerçekleşmesi halinde, ilgili kamu kurum ve kuruluşlarınca sözleşmesi tek taraflı feshedilir.

Personel; kendi isteği ile bir ay önceden haber vermek koşuluyla veya Ek 1. maddenin dördüncü fıkrasının (b) ve (c) bendi uyarınca sözleşmeyi tek taraflı feshedebilir.

Hizmet sözleşmesi, ölüm ve 7. maddenin birinci fıkrasının (a) bendi kapsamında sayılan hallerde kendiliğinden sona erer.

İŞ SONU TAZMİNATI

İş sonu tazminatı; 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu'nun 4/B maddesi hükmü uyarınca kamu idare, kurum ve kuruluşlarında 4/B sözleşmeli olarak çalıştırılan ve işçi sayılmayan kamu hizmeti görevlilerine verilen bir tazminattır.

Sözleşmeli Personel Çalıştırılmasına İlişkin Esaslar’ın 7. maddesine göre

Kamu kurum ve kuruluşlarının yurt dışı teşkilatlarında sözleşmeli olarak çalıştırılan yabancı uyruklu personel ile haftalık çalışma saati süresi 40 (kırk) saatin altında bulunan personel (Milli Eğitim Bakanlığında norm kadro sonucu ortaya çıkan öğretmen ihtiyacının kadrolu öğretmen istihdamıyla kapatılamaması hallerinde sözleşme ile çalıştırılacak öğretmenlerde 40 saat şartı aranmaz)hariç olmak üzere, kurumunda fiilen, askerlik ve doğum dışında kesintisiz en az 2 hizmet yılını tamamlayanlardan;

a) 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu gereğince sürekli tam iş göremezlik geliri, malûllük veya yaşlılık aylığı bağlanması veya toptan ödeme yapılması,

b) Hizmetlerine gerek kalmadığı için sözleşmesinin feshedilmesi veya yenilenmemesi,

c) İlgilinin ek 6. maddenin ikinci fıkrası uyarınca sözleşmeyi feshetmesi,

ç) İlgilinin işe alınma açısından gerekli olan niteliklerden herhangi birini sonradan kaybetmesi,

d) İlgilinin ölümü,

hallerinden birinin vuku bulmasından dolayı hizmet sözleşmesi sona erenlere, görev yapmakta olduğu pozisyon unvanı itibariyle, Devlet Memurları Kanununa göre girebilecekleri hizmet sınıfındaki aynı veya benzeri kadro unvanı esas alınarak hizmet yılı ve öğrenim durumu aynı olan emsali personele 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu hükümlerine göre bir hizmet yılı için ödenecek azami emeklilik ikramiyesi tutarını geçmemek üzere, kurumunda) çalışılan her tam hizmet yılı için ayrılış tarihindeki hizmet sözleşmesinde yazılı aylık brüt ücret tutarında iş sonu tazminatı ödenir. Bir yıldan artan süreler için de, tam yıl için hesaplanan miktardan o süreye isabet eden tutar kadar ödeme yapılır.

Bu tazminatın ödenmesinde; daha önce iş sonu tazminatı, ikramiye ve kıdem tazminatı ile benzeri ödemelerde değerlendirilmiş süreler dikkate alınmaz. İş sonu tazminatı ödemesinde dikkate alınmış süreler kıdem tazminatı ile 5434 sayılı Türkiye Cumhuriyeti Emekli Sandığı Kanunu hükümleri uyarınca ödenecek ikramiye hesabında değerlendirilmez. Ölüm halinde, yukarıdaki fıkra uyarınca hesaplanacak tutar, ölenin kanuni mirasçılarına ödenir.

Kamu kurum ve kuruluşlarının yurt dışı teşkilatlarında sözleşmeli olarak çalıştırılan yabancı uyruklu personelden; hizmetlerine gerek kalmaması veya yaş haddi nedenleriyle sözleşmesi fesih edilen veya yenilenmeyenlere, yerel sosyal güvenlik mevzuatına göre emeklilik, malullük, ölüm veya mücbir sebep nedeniyle ayrılanlara, yerel mevzuata uyulmasının zorunlu olmadığı durumlarda Cumhurbaşkanlığının görüşü alınmak kaydıyla iş sonu tazminatı ödenebilir. Ancak bu yolla ödenecek iş sonu tazminatı tutarı aralıksız olarak çalışılan her tam yıl için son aylık sözleşme ücretinin %50'sini geçemez. Bir yıldan artan süreler için de, tam yıl için hesaplanan miktardan o süreye isabet eden tutar kadar ödeme yapılır.

Bu statüde çalışanların sözleşme koşullarına uymaması nedeniyle kurum tarafından, sözleşme esasları dışında herhangi bir nedenle çalışanlar tarafından, sözleşmesinin feshedilmesi veya yenilenmemesi hallerinde, iş sonu tazminatı ödenmez.

İş sonu tazminatı ödemelerinde emsal belirleme hususları ile uygulamada ortaya çıkabilecek tereddütleri gidermeye Cumhurbaşkanlığı yetkilidir.

SÖZLEŞMELİ PERSONEL İLE KADROLU MEMUR ARASINDAKİ FARKLAR

1-Sözleşmeli personeller belirli süre için göreve gelmektedirler ve bu süre kanunda mali yıl olarak kabul edilmiştir. Ancak memurlar açısından böyle bir süre öngörülmemiştir. Aynı zamanda memurların kademe ilerleme imkanı mevcutken sözleşmeli personeller açısından bu tarz bir imkan bulunmamaktadır.

2-Sözleşmeli personelin yaptığı sözleşme süresinin sona ermesi halinde idarenin sözleşmeyi yenilememe şansı vardır. Bu durum idareye sözleşmeyi haksız yere fesih edebilme imkanı tanımamaktadır, haksız yere fesih gibi bir durum söz konusu olduğunda işbu olay idari yargı denetimine tabidir. Gerekçesiz bir fesih söz konusu olduğunda mahkemeler genellikle feshin iptali yönünde karar vermektedir.

Memurlar açısından da durum benzer niteliktedir. Sözleşmenin iptal edilmesi için 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu md.125/E‘de belirlenmiş durumların vücut bulması gerekir. Haksız fesih durumları söz konusu olduğunda idari yargı merciine başvurarak haksız yere feshedilen sözleşmenin iptali istenebilmektedir. Uygulamada bu durum iptal davası aracılığıyla gerçekleştirilir.

3-Sözleşmeli personeller sözleşme döneminde kullanmadıkları yıllık izinlerini sözleşmenin devam etmesi halinde bir sonraki sözleşme dönemi içinde kullanma hakkına sahiptirler. Yürürlükte olan sözleşme dönemi ve önceki sözleşme dönemleri hariç olmak üzere, önceki döneme ait kullanılmamış yıllık izin hakları düşer. Memurların çalışma süresi mali yıl ile sınırlı olmadığı için önceki yıl içinde kullanmadıkları yıllık izinlerini bir sonraki döneme aktarma hakları bulunmaktadır.

4-Sözleşmeli personelin doğum, evlat edinme, memur veya diğer personel kanunlarına tabi olan eşinin yurt dışında sürekli göreve atanması veya en az altı ay süreyle yurt dışında geçici olarak görevlendirilmesi ve askerlik nedeniyle hizmet sözleşmesi fesih edilen personelin pozisyonu saklı tutulur ve yeniden çalışmak istemesi halinde bu personel ayrıldığı kurumda yeniden işe başlayabilir.

Memurlarda ücretsiz izin uygulaması 657 sayılı Devlet Memurları Kanunu’nda aylıksız izin olarak adlandırılır. Memurların aylıksız yani ücretsiz izin konusunda daha geniş hakları bulunmaktadır.

Memurlara verilecek ücretsiz izin türleri aşağıdaki gibi sıralanabilir:

Refakat izni sonrası 18 aya kadar verilen ücretsiz izin
Doğum sonrası 24 aya kadar verilen ücretsiz izin
Evlatlık edinen memura 24 aya kadar verilen ücretsiz izin
Yurtdışına gönderilen memurların eşlerine verilen ücretsiz izin
Beş yılını tamamlamış memurlara 1 yıla kadar verilen ücretsiz izin
Muvazzaf askerlik görevi boyunca memura verilen ücretsiz izin

5-Sözleşmeli personel ve memurlara yemek yardımı yapılmaktadır. Kamu hizmeti ifa eden her iki meslek grubuna her sene çıkarılan tebliğ ile belirtilen miktar oranında yemek yardımı yapılır.

GAYE AMİKLİOGLU & SELÇUK ENER